Particuliere hulp Papua werkt
Nederlands Dagblad, 10 april 2017
Door: Aad Kamsteeg
Een ander accent in de Nederlandse ontwikkelingssamenwerking kan voor Papua gunstig uitpakken. Minder overheid en meer particuliere organisaties.
De tegenstelling is schrijnend. In de Tweede Kamer moesten kennelijk kritische vragen worden gesteld over de effectiviteit van Nederlandse steun in Papua. Maar zelf op bezoek in dat land kwam ik onder de indruk van wat particulieren daar op het gebied van hulp presteren. Wat Den Haag in de macrosfeer onder de Papoea’s niet of nauwelijks lukt, komt qua onderwijs, medische zorg en economie via microprojecten wel van de grond. Zou de grote politiek niet van dat individuele idealisme kunnen leren?
Tot 2020 behoort Indonesië, waartoe Papua sinds 1969 als meest oostelijke provincie officieel behoort, tot de vijftien ‘partnerlanden’ van Nederland. Van die vijftien landen zijn er zeven waar hulp centraal staat en acht waarin een geleidelijke verschuiving plaatsvindt naar handel en investering. Indonesië hoort bij die laatste categorie. In het kader van het op Indonesië gerichte Mutual Annual Strategic Plan (2014-2017) koos de Nederlandse overheid ervoor de nadruk te leggen op samenwerking bij de sectoren voedselzekerheid, water, veiligheid en rechtsorde.
Minst ontwikkeld
Nu zou men om verschillende redenen verwachten dat Nederland binnen Indonesië een zekere voorkeur aan Papua geeft. Per slot van rekening gaat het bij de Papoea’s om een van de minst ontwikkelde groepen binnen de republiek. Qua onderwijs, gezondheidszorg en economische ontwikkeling zijn ze jarenlang gemarginaliseerd. Bovendien is er zoiets als een speciale band met het volk dat Nederland in 1962 gedwongen moest loslaten. Maar dat extra accent lijkt er in Den Haag niet te zijn. Misschien met uitzondering van de politie.
In het kader van het versterken van de rechtsorde wordt sinds 2013 in Papua, in samenwerking met de Indonesische nationale politie en een Japanse organisatie, aan politietraining gedaan. Er is 5,1 miljoen euro uitgetrokken om mee te werken aan verbetering van de relatie tussen politie en de bevolking: hoe moeten burgers benaderd worden, hoe hun vertrouwen in het plaatselijk gezag vergroot? Mensenrechten kunnen dan natuurlijk niet buiten beschouwing blijven.
Maar helpt dat programma echt? Vanuit Nieuw-Zeeland, dat tot 2010 bij een soortgelijk project betrokken was, wordt kritisch opgemerkt dat zolang het Indonesische politieke regime niet verandert, het effect gering zal zijn. Ook in Den Haag wordt toegegeven dat het om niets minder dan een cultuuromslag gaat, dus om een proces van lange duur.
Maar is er niet een veel groter probleem? Met het oog op de rechtsorde in Papua vormt de massaal aanwezige militaire macht een veel lastiger obstakel dan de lokale politie. Vooral de speciale commandotroepen van Kopassus – gewelddadige acties, geheime inlichtingendienst – zijn meermalen beschuldigd van ernstige schending van mensenrechten.
Particuliere projecten
Nu loopt veel Nederlandse hulp aan Indonesië via zogeheten multi-bi financiering. Dat wil zeggen dat het geld bij de doelgroep terecht moet komen via organisaties als Unicef. Ten aanzien van Papua draagt de Nederlandse ambassade in Jakarta de verantwoordelijkheid om ten behoeve van Den Haag zinvolle projecten te selecteren. Zo gaf ons land tot 2014 financiële steun aan een voorlichtingsprogramma op scholen ter preventie van hiv/aids.
Intussen komt de vanuit Nederland opererende Stichting Duurzame Samenleving Papua (SDSP) na onderzoek tot een nogal onthutsende conclusie. In het kader van ontwikkelingssamenwerking wordt in Papua momenteel geen geld van land tot land besteed. Dat komt omdat de ambassade stuit op verschillende problemen. Betrokkenheid bij Papua ligt gevoelig in Jakarta. In de provincies Papua en West-Papua heeft men te maken met bureaucratie, corruptie en gebrekkig toezicht op geldbesteding. En demografisch is het ook niet allemaal gemakkelijk. Het verre achterland is moeilijk te bereiken.
Ecosysteem
Maar zouden al zulke argumenten niet gebruikt moeten worden om ervoor te pleiten hulp meer langs betrouwbare en breed gerespecteerde particuliere projecten te laten lopen? De SDSP werkt aan een masterplan voor het schiereiland Vogelkop en wil daar samenwerking tussen het Nederlandse bedrijfsleven, kennisinstellingen, non-gouvernementele organisaties en de lokale overheid bevorderen. De organisatie vreest dat een eenzijdig accent op economische belangen verdere schade zal berokkenen aan het ecosysteem in Papua, het meest uitgebreide ter wereld, en het welzijn van de Papoea’s uit het oog wordt verloren.
Er zijn nogal wat goede projecten in Papua. Idealisme, deskundigheid en vertrouwenwekkende actie worden er knap gecombineerd. Tijdens de twee bezoeken (2014 en 2017) die ik nu aan Papua heb gebracht, bezocht ik zulke projecten. Of het nu landbouw, gezondheidszorg, onderwijs of woningverbetering betrof, het positieve effect op de toekomst van de Papoea’s was direct merkbaar.
Op Biak kwam een heel dorp in de benen uit dank voor een programma dorpsontwikkeling van de organisatie Rumsram. Voor de burgemeester was dat reden God publiek te danken voor de aangegane hulp. In Jayapura slagen Papoeavrouwen erin met hulp van microkredieten en boekhoudcursussen een eigen bestaan op te bouwen. In Abepura keren Papoeameisjes terug naar hun kampong met in hun bagage een door het vrouwencentrum P3W bijgebrachte portie extra kennis en zelfvertrouwen. Ze zullen er leidende posities gaan innemen.
In Wamena leren jonge en oudere Papoea’s in de Calvary-kliniek hoe zij bij hiv/aids-besmetting toch kunnen overleven. Bij de stichting Yayasan Kristen Wamena worden honderden mannelijke en vrouwelijke onderwijzers opgeleid. In Sorong en op Waigo, het voornaamste eiland van de Raja Ampat in de buurt van de Vogelkop, worden straatkinderen opgevangen. De opsomming is verre van volledig.
Ligt accentverlegging in de Nederlandse ontwikkelingssamenwerking dan niet voor de hand? Verleg de nadruk van hulp via overheidsinstanties naar particuliere projecten. De Papoea’s om wie het toch gaat zullen er dankbaar voor zijn.
