In het hart
door Rufus Timmermans
Met verbazing kijk ik naar een vlinder zo groot als m’n hand. Winda vindt dat maar vreemd. In Papoea zijn dit soort vlinders namelijk niet iets om je over te verbazen. Net als lichtgevende paddenstoelen, kleurrijke insecten, gevaarlijke slangen en prachtige golven. En een familie die staat te juichen nadat je vertelt dat je uit Nederland komt, is evenmin raar…… Nou, voor mij dus wel.
Ik was er voor gewaarschuwd en het klopt: zodra je in Papoea komt, sluit je haar in het hart. De overweldigende natuur, de indrukwekkende gastvrijheid. Vorig jaar had ik het geluk om voor de SDSP in de Vogelkop aan de slag te gaan. Lesgeven, lesmateriaal ontwikkelen, netwerken op het gebied van afval en nog wat hand- en spandiensten. Thuisbasis Manokwari.
In eerdere columns las ik regelmatig de woorden ‘natuur’ en ‘paradijs’ in één zin. En dat klopt, Papoea’s natuur ís overweldigend, paradijselijk. Des te frustrerender is het dan om te zien dat dit prachtige gebied is bedekt met afval. De Indonesische overheid weet afval niet op een fatsoenlijke manier in te zamelen.Merkwaardig, want het lukt ze prima om haar geheime dienst tot in de puntjes te organiseren.
Buitenshuis gooien de meeste mensen het product dat ze in hun hand hebben gewoon weg zonder zich te realiseren dat het op dat moment verandert in afval. Aan het eind van de middag zie je overal in de stad rookwolken opstijgen van het brandende huisafval. Als je op die momenten door Manokwari rijdt, doorkruis je veel van dit soort wolken. Niet gezond.
Op het eiland Lemon, voor de kust van Manokwari, zorgt de stroming dagelijks voor een nieuwe lading afval. Pak Jordan, die lange tijd flessen verzamelde, had tegen de tijd dat ik hem ontmoette de moed opgegeven. De situatie is ook om moedeloos van te worden. Gelukkig zijn er anderen, zoals Michael Baransano, die wel doorgaan met het verzamelen van afval. Michael bouwt er drijvende platformen van die hij aan vissers verhuurt. De SDSP steunt graag dit soort lokale initiatieven, in het geval van Michael met een buitenboordmotor.
Dat het afvalprobleem omvangrijk is, lijkt me duidelijk. De inzameling vindt op veel te kleine schaal plaats en het afval recyclen kan alleen op Java. Door de hoge transportkosten naar Java levert het verzamelen van afval te weinig op. Een ander probleem is dat de bevolking zich te weinig bewust is van de gevaren van afval. Met de ‘werkgroep afval’ wil de SDSP hierin een rol op zich nemen. Talia, Jos en Wally waren een aantal maanden voor mijn vertrek in het gebied en brachten in kaart wie er wat doet op het gebied van afval. Met een uitgebreide overdracht op zak was ik klaar voor het avontuur. In het kader van ‘schoenmaker blijf bij je leest’ heb ik een opzet gemaakt voor een lesprogramma over afval. Veel meer tijd ging zitten in het uitbreiden van het netwerk dat Talia, Jos en Wally in kaart hebben gebracht.
Samenwerking is essentieel in de aanpak van het afvalprobleem. Het geeft hoop en moed om te zien dat er toch mensen zijn die het immense probleem aan willen pakken. Lokale stichtingen organiseren zo nu en dan een ‘beach clean-up’; een mooie start die goed is voor de bewustwording. Uiteindelijk is het me gelukt om een flinke groep mensen bij elkaar te krijgen die samen het afvalprobleem aan willen pakken. Daarvoor was ik dagelijks op pad en mocht ik de gastvrijheid van de lokale bevolking ervaren; één van de mooiste ervaringen in m’n leven.
Als Nederlandse stichting kun je van alles willen, maar zonder lokaal draagvlak begin je niets. Ton Tromp is in Manokwari een begrip. Zonder Ton Tromp ook geen SDSP. Hij kent het gebied als geen ander en doet geweldig werk. Door regelmatig met hem af te spreken, leerde ik Papoea en haar bewoners beter begrijpen. Ton kan goed inschatten wie op welke manier een rol van betekenis kan spelen. Naast lokaal draagvlak moet je in Papoea beschikken over een lange adem. Dat de SDSP deze heeft, bewijst ze met haar twintigjarig bestaan. Maar vanuit Nederland met een groep vrijwilligers een constructieve bijdrage leveren aan de ontwikkeling van de Vogelkop is nog niet zo eenvoudig. Ook al bestaat de SDSP twintig jaar, het blijft zoeken naar kansen en lokaal draagvlak. Een juiste visie en aanpak vanuit Nederland is daarbij essentieel.
Met de werkgroep afval zoeken we samenwerking met andere stichtingen die in Oost-Indonesië actief zijn. We bekijken of we een gezamenlijk lesprogramma kunnen maken. Daarnaast zoeken we naar een manier om de inzameling van afval ter plaatse lucratief te krijgen. Een enorme uitdaging.
In de komende jaren is het van cruciaal belang dat de SDSP haar jarenlange ervaring in het gebied weet te koppelen aan de creativiteit van haar vrijwilligers. Ik hoop van harte dat zij de ruimte krijgen om te doen waar ze goed in zijn.
Wil je zelf wat voor de Papoea doen, dan kan dat; gewoon nu, vanuit je luie stoel. De Papoea’s hebben namelijk nog wat van ons te goed: een eerlijk referendum waarin ze kunnen kiezen voor onafhankelijkheid. De ‘free West Papua campaign’ zet zich in voor de rechten van de Papoea’s. Neem dus zeker even een kijkje op de site freewestpapua.eu.
Wil je meer lezen over de Papoea’s en mijn ervaringen in het paradijs op aarde? Kijk dan op rufus.reislogger.nl.
